"Το βράδυ της 26ης Σεπτεμβρίου, ανοίγοντας την τηλεόραση στο πατρικό του στη Νέα Σμύρνη, ο Σπύρος Κιτσινέλης έπεσε πάνω στην ομιλία του Γ. Παπανδρέου, που προανήγγειλε την αναμόρφωση των ελληνικών πανεπιστημίων. Κάπου μεταξύ των αναφορών περί «αδιαφάνειας», «φυγής των νέων στο εξωτερικό» και μεγαλοστομιών για το πώς θα ανατραπούν όλα αυτά, του ήρθε η επιθυμία να σπάσει τη συσκευή απέναντί του.
Δυο εβδομάδες αργότερα, ο 34χρονος μεταδιδακτορικός ερευνητής, ειδικευμένος στην επιστήμη και την τεχνολογία πηγών φωτός και φωτισμού, βρίσκεται στην Ιταλία. Υστερα από τέσσερα χρόνια μάταιων προσπαθειών να δει φως στην Ελλάδα, ξαναστράφηκε στην αναζήτηση ευκαιριών που υπάρχουν για επιστήμονες σαν αυτόν εκτός της άγονης ελληνικής ακαδημαϊκής πραγματικότητας. Η καθοριστική επιβεβαίωση του ότι δεν υπάρχει χώρος γι' αυτόν, ήταν η απόρριψη της αίτησής του για μια ακαδημαϊκή θέση στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ).
«Για πρώτη φορά στην Ελλάδα προσφερόταν μια θέση κομμένη και ραμμένη στα μέτρα μου. Το ΕΑΠ διοργάνωσε μεταπτυχιακό με θέμα τις πηγές φωτός και τον φωτισμό. Εκανα την αίτηση τον Ιανουάριο και τον Σεπτέμβριο με ενημέρωσαν ότι επιλέχτηκε άλλος. Ζήτησα τα πρακτικά και διαπίστωσα ότι αυτός που πήρε τη θέση ήταν ένας 60χρονος, ήδη διορισμένος καθηγητής, και μάλιστα διευθυντής ερευνών σε εθνικό ινστιτούτο. Το πρόβλημά μου δεν είναι ο ίδιος, που προφανώς είναι αξιόλογος επιστήμονας, αλλά αυτό που αντιπροσωπεύει. Γιατί όπως έμαθα, τις θέσεις στο ΕΑΠ τις παίρνουν κατά κανόνα άνθρωποι που ήδη είναι διορισμένοι αλλού, αντί να τις παίρνουν νέοι επιστήμονες».
*Πού αλλού είχες προσπαθήσει πριν από το ΕΑΠ;
- Στα 11 χρόνια που έζησα έξω, πήρα μάστερ στις πηγές φωτός στην Αγγλία, έκανα μεταδιδακτορική έρευνα στην Ιαπωνία και δούλεψα ως διευθυντής ερευνητικής ομάδας στη Philips στην Ολλανδία. Επιστρέφοντας το 2006 στην Ελλάδα φανταζόμουν ότι θα έβρισκα κάτι σχετικό με αυτό που έκανα. Ο τρόπος που βρήκα για να γυρίσω ήταν το «Enter», ένα συγχρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε. Μου ενέκριναν ένα 9μηνο πρόγραμμα αλλά όταν ξεκίνησα να δουλεύω, βρέθηκα αντιμέτωπος με απεργίες και καταλήψεις στα πανεπιστήμια. Στο διάστημα που απέμεινε έβγαλα μια δημοσίευση, μια πατέντα, πήγα σε δύο συνέδρια, δημιούργησα συνεργασίες του Πολυτεχνείου με το εξωτερικό και οι ελεγκτές του υπουργείου μου είπαν «πότε πρόλαβες και τα έκανες όλα αυτά;» Αλλά τελείωσε εκεί.
*Τα επόμενα χρόνια δεν βρήκες κάτι ανάλογο με τα προσόντα σου στην Ελλάδα;
- Εκανα κάποια ραντεβού με καθηγητές που ήταν το ένα πιο απογοητευτικό από το άλλο. Αλλοι μου έλεγαν «κάνε προτάσεις για να πάρεις ευρωπαϊκά κονδύλια» κι άλλοι «φύγε στο εξωτερικό». Ηταν κι ένας ανεκδιήγητος, διευθυντής τμήματος, που τη μία ώρα που ήμουν στο γραφείο του τα 50 λεπτά μου μιλούσε για την εκλογή του Τσίπρα.
*Ηταν αριστερός;
- Οχι, δεξιός που είχε ενοχληθεί, απ' ό,τι έμαθα. Ολα αυτά κράτησαν τρία χρόνια, αλλά δεν μίλαγα γιατί προσπαθούσα, και τα δικαιολογούσα όλα λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού για τις θέσεις. Εκανα δικά μου πράγματα, συνεργαζόμουν με το εξωτερικό, ξεκίνησα μια μικροεπιχείρηση στο Ιντερνετ, έβγαλα κάποια βιβλία. Συνέχισα να προσπαθώ, αλλά αυτό που έγινε στο ΕΑΠ ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Δεν μπορούν να βγαίνουν όλοι στις τηλεόρασεις -πολιτικοί, ακαδημαϊκοί, πρυτάνεις- και να μιλάνε για πρόβλημα ανεργίας και για τους νέους που φεύγουν, όταν το σύστημα είναι τέτοιο που τους δυσκολεύει.
*Είναι κυρίως θέμα δυσλειτουργίας του συστήματος ή και έλλειψης ανάπτυξης;
- Και τα δύο είναι προφανώς. Εχουμε μια δυσανάλογη παραγωγή επιστημόνων σε σχέση με τη βιομηχανία που (δεν) έχουμε. Στο εξωτερικό βγαίνουν χιλιάδες επιστήμονες που μπορούν να απορροφηθούν σε φαρμακευτικές εταιρείες, στη βαριά βιομηχανία και αλλού. Εδώ πού να απορροφηθούν;
* Φαντάζεσαι ότι στο μέλλον θα βρεις τη δύναμη να ξαναδοκιμάσεις στην Ελλάδα;
- Δεν μπορώ να σου πω για το μέλλον. Ούτε καν για τον επόμενο μήνα. Τώρα πάω στη Φλωρεντία να δω τι μπορώ να κάνω ενώ περιμένω και απαντήσεις σε αιτήσεις που έχω κάνει στην Ιαπωνία. Ημουν ήδη χαμένος τα τελευταία τρία χρόνια. Απλώς αυτή η σφαλιάρα που έφαγα από το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, με έκανε ακόμα πιο χαμένο. Ημουν ένας άνθρωπος που προσπαθούσα να βρω την άκρη, να ανάψω το διακόπτη στο σκοτεινό δωμάτιο και ξαφνικά ήρθε κάποιος και με έσπρωξε. Και δεν είμαι ένας μίζερος κακομοίρης που γκρινιάζει για να τον βολέψουν κάπου. Είμαι ένας αξιόλογος επιστήμονας και διεκδικώ δικαιοσύνη και να μπαίνουν οι άξιοι άνθρωποι σε σωστές θέσεις."
Δεν είμαστε σε θέση να κρίνουμε τα προσόντα του συνεντευξιαζόμενου, θα σταθούμε όμως ιδιαίτερα στο θέμα της διπλοθεσίας. Οι κατέχοντες ήδη κάποια θέση που έχουν και τις καλύτερες γνωριμίες και διασυνδέσεις παίρνουν αναρίθμητες επιπλέον θέσεις "για να συμπληρώσουν το εισόδημά τους", άσχετα από το αν είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις όλων αυτών των θέσεων, την ίδια ώρα που νέοι επιστήμονες βλέπουν την απηρχαιωμένη Ελληνική επιστημονική κοινότητα να τους γυρίζει την πλάτη επειδή δε διαθέτουν τις κατάλληλες συγγένειες. Φαινόμενο που δε λαμβάνει χώρα μόνο στο ΕΑΠ, αλλά και σε όπου αλλού υπάρχουν παρόμοιες θέσεις, και όχι μόνο στα δημόσια ιδρύματα, καθώς όλοι θέλουν να τα έχουν καλά με το υπάρχον κατεστημένο.
Αν η Ελληνική κοινωνία ήθελε την ανανέωση και την πρόοδο, το κράτος θα θέσπιζε νόμους ενάντια στη διπλοθεσία και η επιστημονική και εκπαιδευτική κοινότητα θα θεωρούσε σοβαρό ηθικό ολίσθημα τέτοιες κινήσεις απληστίας, ιδιαίτερα από 60χρονους που προσπαθούν να αρπάξουν κάθε διαθέσιμο κονδύλι εκμεταλευόμενοι τη θέση τους.
